Першая / Праекты – Гістарыёграф

Мінулае, адбітае ў метале. Частка 2

Апублiкавана: 21 сакавiка 2024 Стужка Музеі не указан Гістарыёграф

Працягваем знаёміць чытачоў з цікавай старонкай беларускай гісторыі і сучаснасці — медальерствам, што адзначыла 500-гадовы юбілей. Калі гэтае мастацтва з’явілася на нашых землях, якія тэмы цікавілі майстроў і як памятныя медалі зрабіліся прадметам апантанага калекцыянерства — разгледзім сёння. Далей..

Мінулае, адбітае ў метале

Апублiкавана: 20 лютага 2024 Стужка Музеі Мінск Гістарыёграф

Сёння мы звернемся да цікавай і важнай старонкі беларускай гісторыі і сучаснасці — медальерства, якому споўнілася паўтысячы гадоў. Значны юбілей стаў нагодай разабрацца: хто і як развіваў гэта мастацтва на нашых землях. Далей..

Здзей­сненае застанец­ца

Апублiкавана: 29 студзеня 2024 Стужка Традыцыі не указан Гістарыёграф

На пачатку года мы традыцыйна складаем планы. І дзеля гэтага на хвіліну спыняем бег, каб азірнуцца на мінулае: падсумаваць зробленае, пацешыцца дасягненням, пасумаваць аб няздзейсненым. Каб убачыць сцяжкі на мапе Беларусі, якія лунаюць у мясцінах, дзе мы яшчэ не былі. І каб пачуць прызыўныя галасы тых, каму мы яшчэ не надалі належнай увагі, — дзеячам беларускай культуры далёкай і блізкай Мінуўшчыны. Далей..

Та­лент і хіт­ры­кі, ува­соб­ле­ныя ў фарбах

Выставы ікон у Нацыянальным мастацкім музеі праходзяць далёка не ўпершыню, ды гэтая — асаблівая. У экспазіцыі“…На гонар і хвалу Госпаду Богу…”, якая працуе амаль да канца студзеня, прадстаўленыя тыя абразы ды іншыя творы культавага мастацтва, што маюць надпісы, здатныя праліць святло на іх гісторыю — а часам нават і аўтарства. Творы такія трапляюцца гады ў рады — з паўтары тысячы адзінак захоўвання калекцыі сакральнага мастацтва НММ іх усяго каля 80.А тэматычны выставачны праект, які факусуе ўвагу на датаваных і падпісных іконах, прэцэдэнтаў не мае. Далей..

Непарыўна звязаны з Беларуссю

У Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусі адкрылася выстава “Апалінарый Гараўскі. Да 190-годдзя з дня нараджэння”. Папярэднічала ёй карпатлівая даследніцкая праца, таму экспазіцыя хавае нямала сюрпрызаў. І нават калі вы не аматар таямніц, а проста любіце жывапіс нашага земляка, музей наведаць варта. Бо сёння мы маем унікальную магчымасць убачыць усе творы Апалінарыя Гараўскага, якія ёсць у Беларусі. Упершыню за 40 гадоў. Далей..

З пакалення пачынальнікаў

Сённяшні расповед мы прысвячаем пісьменніку Альгерду Абуховічу (1840—1898), сучасніку і аднадумцу слынных беларускіх літаратараў, шмат у чым першапраходцаў — Францішка Багушэвіча, Ядвігіна Ш., Янкі Лучыны. Нагодай наведацца ў Слуцк, дзе Альгерд Абуховіч прабавіў канец жыцця (і дзе знайшоў вечны прытулак), сталі 125-я ўгодкі спачыну творцы. Далей..

Артур Бартэльс: талент, народжаны на беларускай зямлі

Менавіта тут, па ўласным прызнанні Артура Бартэльса “ў Мінскай губерні”, 205 гадоў таму прыйшоў на свет гэты знакаміты мастак-сатырык, паэт, драматург, публіцыст, кампазітар і спявак. Далей..

Да 200-годдзя з дня нараджэння Уладзіслава Сыракомлі

Апублiкавана: 23 лiстапада 2023 Стужка Бібліятэкі Мінск Гістарыёграф

З нагоды юбілею знанага паэта, драматурга, перакладчыка, гісторыка Людвіка Кандратовіча, больш вядомага пад псеўданімам Уладзіслаў Сыракомля, ва ўстановах культуры Беларусі прайшоў шэраг мерапрыемстваў. Далей..

Пры­го­ды іта­ль­янца ў Бе­ла­ру­сі. Частка 3

Апублiкавана: 25 кастрычнiка 2023 Стужка Музыка Мiнская вобласць Гістарыёграф

“Гісторыя са старонак газеты просіцца на кінаэкран”. Так адрэагаваў на нашы публікацыі, прысвечаныя оперы “Агатка”, адзін са сталых чытачоў. Шматпланавая дзея, якая разгортваецца на тле шырокай панарамы айчыннай гісторыі канца XVIII стагоддзя, мае ўсе складнікі блокбастара. І апісаныя перыпетыі — гэта не выдумка сцэнарыстаў, а сапраўднае жыццё. Далей..

Прыгоды італьянца ў Беларусі

Апублiкавана: 18 кастрычнiка 2023 Стужка Музыка Мiнская вобласць Гістарыёграф

Алясандра Данэзі. Менавіта так звалі гэтага чалавека. Але сталася так, што аўтарства адной з першых беларускіх опер, прэм’ера якой адбылася 17 верасня 1784 года ў Нясвіжы, аддалі іншай асобе. Чаму? Далей..

Прыгоды італьянца ў Польшчы і Літве

Апублiкавана: 03 верасня 2023 Стужка Музыка Мiнская вобласць Гістарыёграф

25 жніўня ў межах святкавання 800-годдзя Нясвіжа ў Тэатральнай зале палаца Радзівілаў прайшоў фестываль камернай музыкі“Даўніна і сучаснасць”.У гэты вечар старажытны замак напоўніўся мелодыямі слынных замежных і айчынных кампазітараў, у тым ліку і скарбамі беларускага барока — творамі Мацея Радзівіла і Ёгана Голанда. Менавіта згадка гэтых аўтараў у афішы, а дакладней адсутнасць імя Алесандра Данэзі, і прымусіла нас узяцца за гэты тэкст. Мы пачынаем распавядаць гісторыю рымскага кампазітара, дзякуючы якому ў свет прыйшла “Агатка”. Далей..

Казімір Бахматовіч. Мастак без біяграфіі

Казімір Бахматовіч, аўтар шматлікіх мініяцюр пра жыццё суайчыннікаў першай траціны ХІХ стагоддзя, у нацыянальным мастацтве трывала заняў ганаровую пазіцыю аднаго з піянераў літаграфіі. Мы працягваем знаёміць чытачоў з таямніцамі лёсу таленавітага творцы. Далей..

Казімір Бахматовіч. Мастак без біяграфіі

Імя гэтага таленавітага творцы, зорцы якога лёс і цяжкая хвароба не далі разгарэцца напоўніцу, мала што скажа паспалітаму беларусу. Але ў гісторыі нацыянальнага мастацтва Казімір Бахматовіч, аўтар шматлікіх мініяцюр з жыцця сваіх суайчыннікаў першай траціны ХІХ стагоддзя, трывала заняў ганаровую пазіцыю аднаго з піянераў беларускай літаграфіі. Далей..

Гараўскія і Шэмешы

Сёння мы адправімся ў Бярэзінскі раён, у мясціны, дзе на берагу Бярэзіны россыпам ляжаць, нібы самародкі, цэлыя сузор’і маёнтачкаў, звязаных з імёнамі вядомых беларускіх мастакоў ХІХ стагоддзя — Адама Шэмеша і Гілярыя, Апалінарыя ды Іпаліта Гараўскіх. Далей..

Станіслаў Жукоўскі

У Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі працуе выстава “Станіслаў Жукоўскі: пункт прыцягнення — сядзіба”. Імя сусветна вядомага мастака на радзіме не проста на слыху. Творцу і шануюць, і вывучаюць. Але ёсць у яго біяграфіі дата, якая прымушае даследчыкаў прачынацца ўначы ад жаху. А дата гэтая — год нараджэння. Бо ад яе залежыць, калі святкаваць юбілеі і нават выпускаць памятныя маркі. І сёлета, здаецца, здарыўся пасаж. Далей..

Шляхам Уладзіслава Сыракомлі. Частка 2

Працягваем вандроўку па “былых ваколіцах” Людвіка Кандратовіча, які ў гісторыю сусветнай літаратуры ўвайшоў пад псеўданімам Уладзіслаў Сыракомля. Сённяшні маршрут пачнём ад Стоўбцаў, а далей, кіруючыся на поўнач, завітаем у некалькі прынёманскіх фальваркаў. Менавіта там прайшлі самыя шчаслівыя гады жыцця паэта, дзе ён зведаў першае каханне, шчасце і гора бацькоўства, дзе, зрэшты, стаў паэтам. “Першым у Літве, пасля Міцкевіча”. Далей..

Атэней ты наш, Атэней!

Здаўна павялося, што наш “Гістарыёграф” распавядае пра тую ці іншую асобу, якая пакінула след у гісторыі беларускай культуры. І каб паказаць, што геніі не нараджаюцца на пустым месцы, а стаяць на плячах слаўных продкаў, каб падкрэсліць іх трывалую сувязь з беларускай зямлёй, мы робім радаводны экскурс. Але сёння размова пойдзе не пра чалавека, а пра далёкага прашчура нашых літаратурна-мастацкіх выданняў. У сярэдзіне ХІХ стагоддзя пляцоўкай абмеркавання культурнага і навуковага жыцця Вялікалітвы з’яўляўся часопіс “Athenaeum”. Далей..

Мастак Адам і паэт Юзаф

Ёсць у нашай сталіцы, адразу за Нацыянальнай бібліятэкай Беларусі, невялічкі, але ўтульны мікрараён Вялікая Сляпянка. Адметны ён не толькі сядзібай Ваньковічаў (не блытаць з домам-музеем у цэнтры Мінска), але і вуліцамі, названымі ў гонар творцаў і навукоўцаў. Іх прозвішчы, дарэчы, гучаць амаль як той спеў: “Ваньковіча — Буйніцкага, Дамейкі — Тарашкевіча, Рушчыца і… ШЭМЕША”. Пагаворым сёння пра таямніцы роду Шэмешаў, які пакінуў у гісторыі Беларусі адметны след. Далей..

Аляксандр Здановіч. Наперадзе часу

Апублiкавана: 13 мая 2023 Стужка Бібліятэкі Мінск Гістарыёграф

Настаўнік, гісторык, аўтар слоўнікаў і падручнікаў, першы беларускі спрыяльнік жаночай адукацыі, культавая ў ХІХ стагоддзі асоба. Але ў жыццярысе Аляксандра Здановіча, нягледзячы на высілкі даследчыкаў, і па сёння досыць загадак. Далей..

Дамінік Стэфановіч. Ля вытокаў беларускага піянізму

Сёння пагаворым пра знакамітага мінскага піяніста Дамініка Стэфановіча. Падаецца, жыццярыс гэтага папулярызатара музычнай культуры будзе цікавым не толькі адмыслоўцам. Далей..

Тэатральны клан Кажынскіх

Апублiкавана: 26 красавiка 2023 Стужка Тэатры Мінск Гістарыёграф

У Год міру і стварэння мы распачынаем цыкл артыкулаў, прысвечаных людзям самых мірных і стваральных прафесій. Тэатралы, музыканты, дзеячы культуры таксама пакінулі значны след у нашай гісторыі, але жыццярысы многіх з іх поўныя таямніц. Сёння згадаем пра стваральніка першага сталага мінскага тэатра, знакамітага ў XVIII—XIX стагоддзях опернага спевакаМацея Кажынскага. У яго, дарэчы, сёлета юбілей —260 гадоў з дня нараджэння. Далей..

Дэ­тэк­ты­вы з архі­ва: фа­ль­шыў­кі ды іх гіс­то­рыі

Апублiкавана: 14 красавiка 2023 Стужка Бібліятэкі Мінск Гістарыёграф

Архіў у нашым уяўленні —крыніца неабвержных дакладных ведаў.Аднак сховішчы змяшчаюць і нямала фальшывак. Як дазнацца,што гістарычны дакумент,датаваны XVI стагоддзем,насамрэч стварылі ў ХІХ-м —прычым з канкрэтнымі карыслівымі мэтамі? Для намесніка загадчыка аддзела навукова-даследчай і публікацыйнай дзейнасці Нацыянальнага гістарычнага архіва Рэспублікі Беларусь Яўгена Глінскага выяўленне такіх падробак —справа тэхнікі. Мы гутарым з адмыслоўцам,чаму 80 % беларускіх шляхецкіх родаў не грэбавалі фальсіфікацыяй і паводле якіх прыкмет сёння можна вывесці старадаўніх махляроў на чыстую ваду. Натуральна, закранаем і культурны аспект падобных злачынстваў. Далей..

Якую каву любіў Вітаўт, або Пра карысць устойлівай міфалогіі

Апублiкавана: 25 сакавiка 2023 Стужка Традыцыі Мінск Гістарыёграф

Кава. Хто б мог падумаць, што нейкія зялёныя зярняткі з пахам гароху, аднойчы прыгатаваныя нетрадыцыйным чынам, стануць каталізатарам глабальных, тэктанічных зрухаў у грамадскім жыцці? Што кава будзе ўлюбёным напоем мастакоў і навукоўцаў, палітыкаў і шахматыстаў, пісьменнікаў і музыкантаў? Што, перш чым чорная густая кава, нечым падобная да нафты, стане штодзённай патрэбай і модным напоем, ёй давядзецца прайсці праз перыяды жорсткай забароны, калі спажыўцоў каралі смерцю? Сёння мы распавядзем пра тое, якім пакручастым шляхам кава, крок за крокам, працерабілася да страўніка і сэрца беларуса. Далей..

Мікалай Гусоўскі і “Песня пра Зубра”

500 гадоў таму выйшла з друку “Песня пра зубра”, напісаная пра наш край на лацінскай мове. 50 гадоў таму яе ўпершыню пераклалі на беларускую, але ўвага да паэмы і яе аўтара не сціхае і па сёння. Далей..

Першая публічная выстава

Караль Станіслаў Радзівіл Пане Каханку пакінуў не абы-які след у беларускай гісторыі і літаратуры. Збольшага праз дзівацкія ўчынкі. Але калі б не ён, у Нясвіжы наўрад ці паставілі б адну з першых нацыянальных опер “Агатка, або Прыезд пана” і малаверагодна, што ажыццявілі б маштабны экспазіцыйны праект. Так-так, Пане Каханку можна назваць куратарам першай беларускай гістарычнай выставы, якая адбылася ў часы Вялікага Княства Літоўскага. Далей..

Ёган Давід Голанд, або Правім біяграфію знакамітасці разам

Імя нямецкага кампазітара, які напрыканцы XVIII стагоддзя хвалямі лёсу быў закінуты ў Вялікае Княства Літоўскае, жыў у Нясвіжы, Паланечцы і Вільні, быў надворным капельмайстрам Радзівілаў і лічыўся аўтарам музыкі да некалькіх опер, у Беларусі на слыху. Але многае ў яго жыццярысе і па сёння з’яўляецца загадкавым, а нешта і кантраверсійным. Далей..

Паштовы раман Анарэ дэ Бальзака

Апублiкавана: 17 студзеня 2023 Стужка Бібліятэкі не указан Гістарыёграф

“Каханне” славутага творцы і княжны Эвеліны Ганскай, “каханне”, якое цалкам змяніла лёс Бальзака, чырвонай лініяй праходзіць праз любое з біяграфічных выданняў пра пісьменніка (і нават было не раз адлюстравана ў кіно!). А вось тое, што асоба, якая перакуліла свет Бальзака, Эвеліна Ганская, мае беларускае паходжанне і з’яўляецца сваячкай Тадэвуша Рэйтана, застаецца малавядомым фактам. Мае дачыненне да гэтай гісторыі і род Манюшкаў, бо сястра Эвеліны Аляксандра — цётка Станіслава, знакамітага кампазітара. Далей..

Беларускія рэчы — 2

Апублiкавана: 15 студзеня 2023 Стужка Бібліятэкі не указан Гістарыёграф

Існуе стэрэатып, маўляў, імёнаў майстроў-рамеснікаў мінулых стагоддзяў захавалася няшмат — дакладней, наогул адзінкі. Гэта зусім не так. Імёны не страчаныя! А прычына таго, што не ўсе яны вядомыя, — у нашай няўважлівасці да спадчыны даследчыкаў ранейшых часоў. Спадчыны, якую ніхто не губляе і да якой дакрануцца не надта складана. Далей..

У пошуках страчанай оперы Мацея Радзівіла

Апублiкавана: 12 студзеня 2023 Стужка Тэатры Мiнская вобласць Гістарыёграф

Серыял “Таямніцы роду Манюшкаў” з’явіўся на старонках “К” яшчэ ў 2020-м. Разынкай той культурнагенеалагічнай галаваломкі стала гісторыя тэатральнай трупы Лявона Перажынскага. У 1784 годзе калектыў паставіў у Нясвіжы адну з першых беларускіх нацыянальных опер “Агатка, або Прыезд пана” на лібрэта Мацея Радзівіла. Яго ж пяру, як сцвярджалі тэатразнаўцы, належала і опера “Войт асады альбанскай”. Праўда, калі “Агатка” ўжо “вярнулася” і нават была ўвасобленая на сучаснай айчыннай сцэне, “Войт” заставаўся нейкім прывідам, вядомым толькі па назве і годзе нараджэння. Далей..

Таямніцы Багрымаў, або Па тонкім лёдзе здагадак

14 лістапада споўнілася 210 гадоў з дня нараджэння знакамітага крошынца — Паўлюка Багрыма. У гісторыю беларускай літаратуры ён быў уведзены як сялянскі паэт, аўтар вострасацыяльнага верша “Зайграй, зайграй, хлопча малы…”, напісанага на беларускай мове ў першай палове ХІХ стагоддзя. Наконадні дня народзінаў Багрыма я наведаўся ў Крошын, каб ад імя “К” запаліць зніч на яго магіле. І там подумкі паабяцаў распавесці чытачам “Культуры” пра некаторыя фантастычныя супадзенні, якія напаткалі мяне ў архіўных гушчарах. Далей..

12