У ліпені Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы прэзентаваў прэм’еру для дзяцей — “Казку аб мёртвай царэўне”. Але і закрыўшы сезон, артысты працягваюць радаваць прыхільнікаў — не спектаклямі, дык канцэртамі. Не ў зале, дык на адкрытым паветры.
Сапраўды, ужо некалькі субот запар, пачынаючы з апошняй ліпеньскай, невялічкі аркестр тэатра (мяркуючы па колькасці музыкантаў, гэта хутчэй ансамбль) цешыць гледачоў вулічным праектам “Музычныя вечары на беразе Свіслачы”. У той час, калі на пляцоўцы ў скверы ля самога тэатра выступаюць па суботах самыя розныя творчыя калектывы сталіцы, купалаўцы аблюбавалі бераг Свіслачы — ля моста. Кожную суботу а 17-й (і так будзе аж да 2 верасня)— новая праграма. 12 жніўня, да прыкладу, нас чакае “Музычны вечар для душы”. Праз тыдзень — “Кіно і музыка”. Далей — “Шэдэўры сусветнай музыкі”. Нарэшце — “Музыка восені”, якой і завершыцца гэты шасцітыднёвы (дакладней, “шасцісуботні”) марафон. Цяпер вы разумееце, дзеля чаго тая казачная мёртвая царэўна ўсё ж прачнулася?
Насамрэч, казка пра яе, пастаўленая рэжысёрам Паўлам Марынічам, які працуе ў Палескім драмтэатры ў Пінску, і мастаком Беларускага дзяржаўнага акадэмічнага музычнага тэатра Ільёй Падкапаевым, атрымалася вельмі жывая. І заснуць на ёй, нават добра ведаючы пушкінскі вершаваны арыгінал (дарэчы, у спектаклі выкарыстаны выдатны беларускамоўны пераклад), ну ніяк не давядзецца. Па-першае, ужо ў самым пачатку на сцэну выйдзе... так-так, аўтар— неўміручы Аляксандр Сяргеевіч. Знаўцы, вядома, угледзяць у Пушкіне загрыміраванага Сяргея Бірульчыка. А каб яны канчаткова пераканаліся, рускі класік з’явіцца і ў канцы спектакля — з каларытным пяром у правай руцэ і томікам “Казкі” ў левай. Чым не рэпрыза трохчасткавай формы, як у музыцы?
Па-другое, заснуць вам не дадуць шчодра выкарыстаныя прыёмы кінамантажу. Справа тут не ў відэа, якія ў спектаклі, дарэчы, таксама прысутнічаюць — і ўпісваюцца вельмі ўдала (чаго вартае хаця б маляванне пушкінскага профілю ў фінале), а ў хуткай змене месцаў дзеяння. Гісторыя аказваецца разбітай на маленечкія фрагменты, увесь час пераносіць гледача з адной лакацыі на іншую — акурат як у кіно, дзе звычайна некалькі сюжэтных адгалінаванняў развіваецца паралельна. Прыёмы кінамантажу яшчэ стагоддзе таму з’явіліся ў музыцы — да прыкладу, Сяргея Пракоф’ева. Дык што ж перашкаджае ім гэтак жа пасябраваць з тэатрам? Разгортванне дзеі набывае праз гэта дадатковы імпульс развіцця. Хаця, магу ўявіць, тэхнічныя службы тэатра зусім не ў захапленні: цягам гадзіны— ніякіх “перакураў”, літаральна кожнае імгненне на сцэне штосьці змяняецца: падымаецца, апускаецца, перафарбоўваецца, хіба пад зямлю не сыходзіць. А магло б! Бо пры ўсіх рэжысёрскіх прыдумках абсталяванне абноўленай купалаўскай сцэны, нашпігаванай па апошнім слове тэхнікі, выкарыстана далёка не поўнасцю, можна было б задзейнічаць і больш. Казка ж любіць цуды!
А ўжо адно тое, як вырашана чароўнае люстэрка, з якім любіць размаўляць мачыха (Таццяна Гулевіч), сведчыць пра бязмежнасць фантазіі пастаноўшчыкаў. Здавалася б, усё вельмі проста: падобны прыём стварэння “жывых барэльефаў” даўно прымяняецца ў сучаснай харэаграфіі, у свой час ён быў скарыстаны Яўгенам Карнягам у спектаклі “Сёстры Граі” Мінскага абласнога тэатра лялек “Батлейка” ў Маладзечне. Але тут эфект — неверагодны! Люстэрка (Святлана Гулевіч) папраўдзе “ажывае”, бы таямнічы Салярыс. Гэта трэба ўбачыць!
Сцэнічныя строі — не менш фантазійныя. Тое ж сонца (непазнавальная Алена Мазгова) — ну проста нейкі фараон егіпецкі! Без аніякіх паправак на эстэтыку “ранішніка”, звыклую ў некаторых дзіцячых спектаклях розных тэатраў. Дарэчы, калі ў Пушкіна звароты Елісея (Барыс Цяцёркін) да сонца, месяца (Артур Цыцура) і ветру (Антон Нікішын) утвараюць адну працяглую сцэну, дык у спектаклі яны, падпарадкоўваючыся згаданым вышэй прыёмам кінамантажу, разбіты на асобныя фрагменты. Так і павінна быць — улічваем кліпавасць мыслення сучаснай дзятвы.
Некаторыя сцэны вырашаны пластычна, задзейнічаны і тэатр ценяў, і асобныя лялькі (птушка, сабака). Цалкам зразумела, нават для маленькіх гледачоў, пададзены ўвесь сюжэт, уключаючы пачатак спектакля. Для ўваходжання ў атмасферу — прэамбула з Пушкіным са спасылкай на “Казку пра цара Салтана”. Гэта штосьці накшталт музычнай “уверцюры”, у якой узнікаюць асноўныя лейтматывы, толькі візуальныя — той жа яблык. Потым — перадгісторыя ўзаемаадносін цара (Алесь Кісялёў) з царыцай (Інеса Іскакава) і нараджэння царэўны (Ганна Мешчаракова). На тую ж пазнавальнасць герояў працуе і скарачэнне колькасці асілкаў: замест сямі — трое. І гэта не “калектыўны партрэт”, у кожнага — свае асаблівасці.
Спектакль настолькі прыгожы, цікавы, рухавы, што яго хочацца ўбачыць яшчэ. І доўга-доўга глядзець на саму афішу, аформленую ў найлепшым сэнсе слова “па-даросламу”. Упэўнена, пастаўленая казка будзе карыстацца попытам. Адзінае — на маю думку, ёй не перашкодзіў бы антракт. Што ні кажыце, а буфет для юнай публікі — яшчэ адна неад’емная частка святочна-тэатральных уражанняў і магчымасць хаця б крыху перавесці дух. Тым больш на такім спектаклі, на якім не паспяваеш не тое што пазяхнуць — вокам міргнуць.
Надзея БУНЦЭВІЧ
Фота Уладзіміра ШЛАПАКА
