Існуе ў журналістаў “К” традыцыя — увесну, узброіўшыся сякерамі і рыдлёўкамі, выпраўляцца ў забытыя Богам і людзьмі памятныя мясціны. Некаторыя аб’екты добраўпарадкоўваем штогод, але трапляем і на новыя. Цяпер рушылі ў Смалявіцкі раён, у вёску Радкоўшчыну, якую знойдзеш хіба толькі на старых даваенных картах. Аднак жа мы наведваем гэты куток па некалькі разоў на год — праз важнасць для нашай гісторыі і культуры. Ды і нагода была — дзень нараджэння бацькі беларускай нацыянальнай оперы, які прыйшоў у свет 17 мая 1819-га ва Убелі. Далей..
Неўзабаве археолагі і валанцёры, аб’яднаныя мэтай захавання гістарычнай спадчыны, выправяцца ў палі. За імі рушаць і журналісты “К”, якія толькі летась паўдзельнічалі ў двух дзясятках суботнікаў. Але ёсць у нас на прыкмеце аб’екты, якія патрабуюць больш сур’ёзных, чым барацьба з хмызамі, “укладанняў”. Наш сённяшні суразмоўца — загадчык аддзела археалогіі Сярэдніх вякоў і Новага часу Інстытута гісторыі НАН Беларусі, кандыдат гістарычных навук, дацэнт Андрэй Вайцяховіч. Далей..
Ёсць у нашай сталіцы, адразу за Нацыянальнай бібліятэкай Беларусі, невялічкі, але ўтульны мікрараён Вялікая Сляпянка. Адметны ён не толькі сядзібай Ваньковічаў (не блытаць з домам-музеем у цэнтры Мінска), але і вуліцамі, названымі ў гонар творцаў і навукоўцаў. Іх прозвішчы, дарэчы, гучаць амаль як той спеў: “Ваньковіча — Буйніцкага, Дамейкі — Тарашкевіча, Рушчыца і… ШЭМЕША”. Пагаворым сёння пра таямніцы роду Шэмешаў, які пакінуў у гісторыі Беларусі адметны след. Далей..
Настаўнік, гісторык, аўтар слоўнікаў і падручнікаў, першы беларускі спрыяльнік жаночай адукацыі, культавая ў ХІХ стагоддзі асоба. Але ў жыццярысе Аляксандра Здановіча, нягледзячы на высілкі даследчыкаў, і па сёння досыць загадак. Далей..
Сёння пагаворым пра знакамітага мінскага піяніста Дамініка Стэфановіча. Падаецца, жыццярыс гэтага папулярызатара музычнай культуры будзе цікавым не толькі адмыслоўцам. Далей..
22 красавіка ў межах рэспубліканскага суботніка на магутных валах старажытнага пасялення ў вёсцы Гарадзішча Мінскага раёна адбылася эпічная талака. На тэрыторыі буйнога археалагічнага комплексу працавала больш за 100 чалавек. Далей..
У Год міру і стварэння мы распачынаем цыкл артыкулаў, прысвечаных людзям самых мірных і стваральных прафесій. Тэатралы, музыканты, дзеячы культуры таксама пакінулі значны след у нашай гісторыі, але жыццярысы многіх з іх поўныя таямніц. Сёння згадаем пра стваральніка першага сталага мінскага тэатра, знакамітага ў XVIII—XIX стагоддзях опернага спевакаМацея Кажынскага. У яго, дарэчы, сёлета юбілей —260 гадоў з дня нараджэння. Далей..
У самым сэрцы Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі — у галерэі “Атрыум” — 13 красавіка адбылося ўрачыстае адкрыццё літаратурна-мастацкай выставы “Мікола Гусоўскі. Песня пра зубра”, прымеркаванай да 500-гадовага юбілею першага выдання знакамітай паэмы. Арганізатарамі праекта выступілі Нацыянальная бібліятэка Беларусі, Беларускі саюз мастакоў і гімназія-каледж мастацтваў імя І. В. Ахрэмчыка. Далей..
Кава. Хто б мог падумаць, што нейкія зялёныя зярняткі з пахам гароху, аднойчы прыгатаваныя нетрадыцыйным чынам, стануць каталізатарам глабальных, тэктанічных зрухаў у грамадскім жыцці? Што кава будзе ўлюбёным напоем мастакоў і навукоўцаў, палітыкаў і шахматыстаў, пісьменнікаў і музыкантаў? Што, перш чым чорная густая кава, нечым падобная да нафты, стане штодзённай патрэбай і модным напоем, ёй давядзецца прайсці праз перыяды жорсткай забароны, калі спажыўцоў каралі смерцю? Сёння мы распавядзем пра тое, якім пакручастым шляхам кава, крок за крокам, працерабілася да страўніка і сэрца беларуса. Далей..
500 гадоў таму выйшла з друку “Песня пра зубра”, напісаная пра наш край на лацінскай мове. 50 гадоў таму яе ўпершыню пераклалі на беларускую, але ўвага да паэмы і яе аўтара не сціхае і па сёння. Далей..
Караль Станіслаў Радзівіл Пане Каханку пакінуў не абы-які след у беларускай гісторыі і літаратуры. Збольшага праз дзівацкія ўчынкі. Але калі б не ён, у Нясвіжы наўрад ці паставілі б адну з першых нацыянальных опер “Агатка, або Прыезд пана” і малаверагодна, што ажыццявілі б маштабны экспазіцыйны праект. Так-так, Пане Каханку можна назваць куратарам першай беларускай гістарычнай выставы, якая адбылася ў часы Вялікага Княства Літоўскага. Далей..
Імя нямецкага кампазітара, які напрыканцы XVIII стагоддзя хвалямі лёсу быў закінуты ў Вялікае Княства Літоўскае, жыў у Нясвіжы, Паланечцы і Вільні, быў надворным капельмайстрам Радзівілаў і лічыўся аўтарам музыкі да некалькіх опер, у Беларусі на слыху. Але многае ў яго жыццярысе і па сёння з’яўляецца загадкавым, а нешта і кантраверсійным. Далей..
Пачатак новага года — час будаваць планы. А каб яны ажыццявіліся, не залішне падсумаваць тое, што зроблена ў 2022-м. Бо толькі абапіраючыся на мінулае, можна ствараць будучыню. Ці не гэтаму нас вучыў Год гістарычнай памяці? Далей..
“Каханне” славутага творцы і княжны Эвеліны Ганскай, “каханне”, якое цалкам змяніла лёс Бальзака, чырвонай лініяй праходзіць праз любое з біяграфічных выданняў пра пісьменніка (і нават было не раз адлюстравана ў кіно!). А вось тое, што асоба, якая перакуліла свет Бальзака, Эвеліна Ганская, мае беларускае паходжанне і з’яўляецца сваячкай Тадэвуша Рэйтана, застаецца малавядомым фактам. Мае дачыненне да гэтай гісторыі і род Манюшкаў, бо сястра Эвеліны Аляксандра — цётка Станіслава, знакамітага кампазітара. Далей..
Існуе стэрэатып, маўляў, імёнаў майстроў-рамеснікаў мінулых стагоддзяў захавалася няшмат — дакладней, наогул адзінкі. Гэта зусім не так. Імёны не страчаныя! А прычына таго, што не ўсе яны вядомыя, — у нашай няўважлівасці да спадчыны даследчыкаў ранейшых часоў. Спадчыны, якую ніхто не губляе і да якой дакрануцца не надта складана. Далей..
Серыял “Таямніцы роду Манюшкаў” з’явіўся на старонках “К” яшчэ ў 2020-м. Разынкай той культурнагенеалагічнай галаваломкі стала гісторыя тэатральнай трупы Лявона Перажынскага. У 1784 годзе калектыў паставіў у Нясвіжы адну з першых беларускіх нацыянальных опер “Агатка, або Прыезд пана” на лібрэта Мацея Радзівіла. Яго ж пяру, як сцвярджалі тэатразнаўцы, належала і опера “Войт асады альбанскай”. Праўда, калі “Агатка” ўжо “вярнулася” і нават была ўвасобленая на сучаснай айчыннай сцэне, “Войт” заставаўся нейкім прывідам, вядомым толькі па назве і годзе нараджэння. Далей..
14 лістапада споўнілася 210 гадоў з дня нараджэння знакамітага крошынца — Паўлюка Багрыма. У гісторыю беларускай літаратуры ён быў уведзены як сялянскі паэт, аўтар вострасацыяльнага верша “Зайграй, зайграй, хлопча малы…”, напісанага на беларускай мове ў першай палове ХІХ стагоддзя. Наконадні дня народзінаў Багрыма я наведаўся ў Крошын, каб ад імя “К” запаліць зніч на яго магіле. І там подумкі паабяцаў распавесці чытачам “Культуры” пра некаторыя фантастычныя супадзенні, якія напаткалі мяне ў архіўных гушчарах. Далей..
28 кастрычніка ў Нацыянальным гісторыка-культурным музеі-запаведніку “Нясвіж” адбылася навукова-практычная канферэнцыя “Захаванне гістарычнай памяці і фарміраванне грамадзянскай пазіцыі”, прымеркаваная да Года гістарычнай памяці. Далей..
Сёння мы распавядзём пра знакамітага сярэднявечнага лекара-рэвалюцыянера Парацэльса. Ці ўдзельнічаў ён у навуковым дыспуце з Францішкам Скарынам? У якіх яшчэ гарадах Вялікага Княства Літоўскага, акрамя Вільні, Парацэльс мог пабываць падчас вандроўкі ў Маскву (калі яна сапраўды адбылася)? Далей..
Адна з галоўных адметнасцей Нацыянальнага гісторыкакультурнага музея-запаведніка “Нясвіж” — Касцёл Божага Цела — рэгулярна з’яўляецца на старонках “Культуры”. Шмат гадоў наша дзяржава вядзе рэстаўрацыю гэтага помніка архітэктуры XVI стагоддзя, уключанага ў спіс UNESCO. Таму інфанагод для публікацый заўсёды багата. Але цяпер ехаць па сенсацыю ў Нясвіж не спатрэбілася. Яна чакала ў майстэрнях “Белрэстаўрацыі”, што прытуліліся ў зацішным кутку цэнтра сталіцы на вуліцы Чычэрына. Далей..
Усе, хто мае дачыненне да архівістыкі, адзначылі прафесійнае свята 6 кастрычніка. У пэўным сэнсе яно тычыцца і “Культуры”, бо на старонках газеты амаль ў кожным нумары з’яўляюцца матэрыялы, заснаваныя на нашых архіўных знаходках. Сёння размова пойдзе пра Ануфрыя Петрашкевіча, чый унёсак у гісторыю беларускай архівістыкі яшчэ не ацэнены належным чынам. Далей..
Сёлета архіў валанцёрскай дзейнасці газеты “Культура” папоўніўся дзясяткам новых запісаў. Суботнікі праводзіліся ў розных раёнах Мінскай, Гродзенскай і Брэсцкай абласцей. А ў нядзелю мы наведаліся ў прысталічны сядзібна-палацавы комплекс Сёмкава, у палац Хмараў, які нібы крыкам крычыць: “Дапамажыце! Ратуйце!” Анонс мерапрыемства быў размешчаны ў мінулым нумары “К”. А цяпер пра тое, як яно было. Далей..
24 верасня ў Музеі-сядзібе Адама Міцкевіча, на гасціннай зямлі Баранавіччыны, прайшоў чарговы літаратурна-музычны фестываль “Восень у Завоссі”. Маштабнае свята сабрала некалькі сотняў гледачоў і ўдзельнікаў, у шэрагі якіх патрапілі і журналісты нашай газеты. Далей..
Гэтае імя не раз трапляла на старонкі “Культуры” ў кантэксце размовы пра яго пляменніка — вядомага кампазітара Станіслава Манюшку. А сёння настаў час распавесці пра Дамініка Манюшку, чалавека-легенду, які дзеля шчасця сваіх падданых наважыўся на незвычайны і адчайны крок — вызваліў сялян ад прыгону і заняўся іх асветай. І гэта на самым пачатку ХІХ стагоддзя. Далей..
10 верасня мы адзначылі Дзень народзінаў творцы, імя якога яднае тры краіны – Беларусь, Расію і Польшчу. З апошняй мы, дарэчы, спрачаемся за права лічыцца радзімай кампазітара. Даследаванне яго жыцця вядзецца музыказнаўцамі ўжо амаль дзвесце гадоў — не кожная паліца вытрымае вагу напісанага пра яго. Але дастаткова адкрыць любую з публікацый, каб пераканацца: разблытваць таямніцы кампазітара даследчыкі будуць не менш як да другога прышэсця. І я, маючы некаторы досвед у барацьбе з белымі плямамі гісторыі, назваў бы выпадак Казлоўскага “асабліва цяжкім”. Прыкладам, усё, што вядома пра яго продкаў, — “Юзаф быў сынам Антона.” Пра паходжанне кампазітара мы сёння і пагаворым. Далей..
23 жніўня споўнілася 120 год, як адыйшоў у вечнасць сусветнавядомы мастак Генрых Семірадскі. Імя яго даўно заняло пачэснае месца ў пантэоне буйнейшых мастакоў ХІХ стагоддзя, такіх вядомых прадстаўнікоў поздняга акадэмізма як Фёдар Бруні, Карл Брулоў, Шарль Глейр, Аляксандр Іваноў, Ян Матэйка і інш. Сваім яго лічаць у Расіі, Польшчы і в Украіне, дзе ён нарадзіўся. Пэўна, маглі б яго лічыць сваім і ў Італіі, дзе Семірадскі пражыў другую палову жыцця і стварыў большую частку сваіх самых вядомых прац. Прызнаем, кожная з пералічаных краін мае на яго сваё права. А вось ці можам мы назваць яго сваім, давайце, шаноўныя чытачы, вырашым разам. Далей..
19 жніўня (па старым стылі — 7 жніўня) — дзень памяці выдатнага беларускага творцы ХІХ стагоддзя, скульптара Яна Астроўскага. Працаваў ён пераважна ў малых формах — рабіў медальёны і бюсты. За два дзясяткі гадоў Астроўскі стварыў каля пяці дзясяткаў гіпсавых і бронзавых выяў вядомых гістарычных асоб і культурных дзеячаў Беларусі, Літвы і Польшчы, што разышліся па ўсім свеце ў выглядзе шматлікіх копій. Але, як ні парадаксальна, у беларускіх музеях і галерэях сёння не знайсці аніводнага твора майстры. Дый пра яго самога ведаюць лічаныя адзінкі. Далей..
Напярэдадні дня нараджэння нашага славутага земляка Тадэвуша Рэйтана мы распавядзём нашым чытачам пра лёс яго… кубка. Відаць, гэта адзіная ў свеце рэч, якой цудам пашанцавала ацалець. Доўгі час ішоў збор інфармацыі, бо лёс кубка быў няпэўны. Ён то з’яўляўся на даляглядзе, то знікаў у прыцемках. Але цяпер мы можам распавесці “біяграфію” гэтага артэфакта, які пры спрыяльным збегу абставін мог бы калі-небудзь ізноў пабываць у Грушаўцы. Хаця марыць аб тым, што ён вернецца на Радзіму назусім, не выпадае. І на тое ёсць свае прычыны.
З іншага боку, вельмі хацелася б, каб на гэту публікацыю звярнула ўвагу кіраўніцтва Ляхавіцкага раёна, якое ў дадзены момант займаецца аднаўленнем родавага котлішча Рэйтанаў у Грушаўцы і пошукам экспанатаў для будучага музея, які плануецца размясціць у адноўленай сядзібе.
Далей..
Дзе насамрэч нарадзіўся гэты мастак, якога з нейкай недарэчнай прычыны адносяць да самых розных краін, што мяжуюць з Беларуссю? Што, акрамя паходжання, яднала яго з паэтамі і кампазітарамі Адамам Міцкевічам, Уладзіславам Сыракомлем, Станіславам Манюшкам і Міхалам Грушвіцкім? І, нарэшце, што можа быць агульнага паміж Уладзіславам Невяровічам (сапраўднае імя мастака) і станцыяй сталічнага метрапалітэна “Немаршанскі сад”, якую плануюць увесці ў выкарыстанне ў 2023 годзе? Далей..
.jpg)
